Các thao tác lập luận trong văn nghị luận

Các thao tác lập luận trong văn nghị luận là phần nội dung quan trọng và được đánh giá là khá khó nhằn đối với các thí sinh trong bài thi môn Ngữ văn. Do đó, trong phạm vi bài viết này SPBook sẽ chia sẻ với các em các thao tác lập luận trong văn nghị luận giúp các em hiểu rõ cũng như có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về phần kiến thức này.

Thao tác lập luận giải thích

• Là dùng lí lẽ cắt nghĩa một sự vật, hiện tượng, khái niệm để người khác hiểu rõ, hiểu đúng vấn đề.
• Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ được tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm.
• Cách giải thích: Tìm đủ lí lẽ để giảng giải, cắt nghĩa vấn đề đó. Đặt ra hệ thống câu hỏi để trả lời.

Thao tác lập luận phân tích

• Là cách chia nhỏ đối tượng thành nhiều yếu tố bộ phận để đi sâu xem xét một cách toàn diện về nội dung, hình thức, cấu trúc và các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của đối tượng ( sự vật, hiện tượng, vấn đề).
• Khi phân tích, cần chia, tách đối tượng thành các yếu tố theo những tiêu chí, quan hệ nhất định ( quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng, quan hệ nhân quả, quan hệ giữa đối tượng với các đối tượng có liên quan, quan hệ giữa người phân tích với đối tượng được phân tích….).
• Phân tích cần đi sâu vào từng yếu tố, từng khía cạnh, song cần đặc biệt lưu ý đến quan hệ giữa chúng với nhau trong một chỉnh thể toàn vẹn, thống nhất.

Thao tác lập luận chứng minh

• Chứng minh: Là cách dùng dẫn chứng và lí lẽ để khẳng định về vấn đề đang bàn luận, giúp cho người nghe/ đọc tin vào điều mình đang nói.
• Cách chứng minh: Xác định vấn đề chứng minh để tìm nguồn dẫn chứng phù hợp. Dẫn chứng phải phong phú, tiêu biểu, toàn diện sát hợp với vấn đề cần chứng minh, sắp xếp dẫn chứng phải logic, chặt chẽ và hợp lí.

Thao tác lập luận bình luận

• Bình luận là bàn bạc, nhận xét, đánh giá về một vấn đề.
• Bình luận nhằm đề xuất và thuyết phục người nghe/ đọc tán đồng với nhận xét, ý kiến, đánh giá, quan điểm, bàn luận của mình về một hiện tượng/ vấn đề trong đời sống hoặc trong văn học nghệ thuật.
• Yêu cầu khi bình luận: người bình luận phải:
• Trình bày rõ ràng, trung thực hiện tượng/ vấn đề được bình luận.
• Đề xuất và chứng tỏ được ý kiến nhận định, đánh giá của mình là xác đáng.
• Có những lời bàn luận sâu rộng về chủ đề bình luận, thể hiện rõ chủ kiến của mình.

Thao tác lập luận so sánh

• Mục đích của so sánh là làm sáng rõ đối tượng đang nghiên cứu trong tương quan với đối tượng khác. So sánh đúng làm cho bài văn nghị luận sáng rõ, cụ thể, sinh động và có sức thuyết phục.
• Khi so sánh phải đặt các đối tượng vào cùng một bình diện, đánh giá trên cùng một tiêu chí mới thấy sự giống nhau và khác nhau giữa chúng đồng thời phải nêu rõ ý kiến, quan điểm của người viết/nói.

Thao tác lập luận bác bỏ

• Bác bỏ là dùng lí lẽ và dẫn chứng cụ thể để gạt bỏ những quan điểm, ý kiến sai lệch hoặc thiếu chính xác…từ đó, nêu ý kiến đúng của mình để thuyết phục người nghe/ đọc.
• Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ hoặc cách lập luận bằng cách nêu ra tác hại, chỉ ra nguyên nhân hoặc phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác..của luận điểm, luận cứ, lập luận ấy.
• Khi bác bỏ cần tỏ thái độ khách quan, trung thực.

Tài liệu các thao tác lập luận trong văn nghị luận được chia sẻ rất chi tiết, tỉ mỉ trong cuốn sách Bí quyết chinh phục môn Ngữ Văn bằng sơ đồ tư duy của tác giả Phạm Hữu Cường