Dạy học vật lý thông qua các nhà khoa học - Isaac Newton thời thơ ấu

Khi Ixăc Niutơn (Isaac Newton) sinh ra thì nước Anh đang còn dùng lịch Giuliut, vì vậy người ta thường nói Ixắc Niutơn sinh ngày 25 tháng 12, năm 1642, đúng ngày lễ Nôen. Nhưng theo lịch Grêgoa, mà lúc đó rất nhiều nước châu Âu đã dùng, thì đó là ngày 04 tháng Một (tháng Giêng) năm 1643. Ixăc Niutơn là chú bé đẻ non nên rất nhỏ con và thể trạng rất yếu, bà mẹ chú kể rằng lúc mới sinh, chú chỉ nhỉnh hơn một chút chiếc chai nước một lít. Gia đình cứ lo không biết chú có sống sót được không.

Nơi sinh của Ixăc Niutơn là làng Unthopơ (Woolsthorpe) gần thành phố Granham (Grantham) thuộc tỉnh Lincônsaiơ (Lincolnshire), miền đông nước Anh. Gọi là làng nhưng thực ra ở thế kỉ XVII, Unthopơ là một thôn nhỏ chưa đầy chục gia đình, đó là những gia đình trong các trang trại nuôi cừu (tên thôn này viết theo tiếng Anh là Woolsthorpe, trong đó wool có nghĩa là lông cừu). Ngày nay, Unthopơ là một làng có chừng vài trăm nóc nhà. Thôn Unthopơ cũ nằm ở rìa làng Unthopơ hiện nay.

Cha chú cũng có tên là Ixăc Niutơn và là một nông dân làm ăn tương đối khấm khá trong chính trang trại nuôi cừu của mình. Tuy ông Ixăc Niutơn có trong tay một số của cải kha khá gồm nhà cửa, đất đai và một đàn cừu không thể coi là nhỏ nhưng bản thân ông lại gần như mù chữ, đến nỗi ông không thể kí được tên mình. Ông đã “về với tiên tổ” trước khi cậu con trai ra đời ba tháng, do đó Ixăc Niutơn không được biết mặt cha.

Đến năm Ixăc Niutơn ba tuổi thì mẹ là bà Hanna Âyxcâu (Hannah Ayscough) tái giá với Bacnabat Xmit (Barnabas Smith), một mục sư không giàu nhưng khá giả ở nhà thờ làng bên cạnh. Bà dọn đến ở với Bacnabat, còn Ixăc Niutơn thì để lại sống với bà ngoại Macgơri Âyxcâu (Margery Ayscough) cũng ở làng Unthopơ. Năm Ixăc lên năm tuổi, cậu đi học tại trường tiểu học Xcailinhtơn (Skillington) ở gần nhà.

Cũng cắp sách đến trường như các bạn nhưng tâm trạng Ixăc không giống như các bạn cùng trang lứa. Mặc dù được bà ngoại yêu thương nhưng tình bà cháu không thay thế được tình mẹ con. Ông ngoại chú là Giêm Âyxcâu (James Ayscough). Ông ngoại và chú hình như hai người không ưa nhau nên sau này khi được hỏi về ông Giêm thì trong đầu chú chỉ còn lưu lại những hình ảnh không rõ ràng và những kỉ niệm nhạt nhòa. Đối với mẹ và cha dượng thì Ixăc rất hận mẹ và có ác cảm với cha dượng. Với hoàn cảnh gia đình như thế nên tuổi thơ của Ixăc trôi đi trong nỗi lòng dằn vặt cay đắng. Ixăc tự coi mình là một đứa trẻ mồ côi, một đứa trẻ không hạnh phúc.

Năm 1653 người cha dượng mất, bà Hanna lại về sống ở ngôi nhà cũ làng Unthopơ. Vì sự uất hận đối với mẹ đã in quá sâu trong lòng, nên bây giờ chú tỏ ra lạnh nhạt với mẹ, từ chối sự săn sóc của mẹ. Nhưng rồi thời gian và nhất là sự sống chung trong cùng một mái nhà cũng làm cho Ixăc nguôi dần. Nhân đây, xin phép bạn đọc, được nhắc đến câu chuyện nhỏ ngoài lề. Năm Ixăc mười chín tuổi có người hỏi liệu anh có “tội lỗi” gì với mẹ và cha dượng của mình không thì Ixăc trả lời ngay là có tội. Và anh thú nhận rằng đã có lần anh dọa sẽ thiêu chết họ và cả ngôi nhà của họ. Anh cho biết thêm rằng đó là chuyện đã qua, chuyện của thời ấu thơ dại dột, còn bây giờ thì mọi chuyện đã đổi khác hoàn toàn.

Lúc mẹ trở về thì gia đình Ixăc trở nên đông đúc, vì còn thêm ba con riêng của mẹ, một trai hai gái.

(1) Tỉnh Lincônsaiơ có hai làng trùng tên Unthopơ, một làng gần Cônxtơuôt (Colsterworth), làng kia gần Benvoa (Belvoir). Làng gần Cônxtơuôt chính là làng quê của Ixăc Niutơn.

Năm sau, Ixăc mười hai tuổi, chú chuyển lên học trung học ở thành phố Granham. Mặc dù trường không xa làng quê là mấy nhưng chú không về nhà mà trọ học ở Granham. Ixăc cảm thấy rằng việc học hành của mình hình như không mấy triển vọng. Vì trong sổ liên lạc với gia đình, giáo viên thường ghi là phải cố gắng nhiều hơn nữa, hay lơ đãng. Đó là những gì diễn ra trong nhà trường, nhưng ngoài nhà trường thì Ixăc lại là một thiếu niên hoàn toàn khác. Chú ở trọ cùng với một dược sĩ bào chế trong một hiệu thuốc. Ông dược sĩ này tỏ ra rất có cảm tình với chú. Vì ông nhận thấy Ixăc là chú bé thông minh và rất khéo tay. Đặc biệt, ông đã làm cho chú rất thích môn hóa học.

Nội dung bài viết được trích trong sách "DẠY HỌC VẬT LÝ THÔNG QUA CÁC NHÀ KHOA HỌC"